Deze keer focussen we op klimaatvertragingsverhalen die concluderen dat klimaatverandering onafwendbaar is, waardoor we ons maar beter overgeven en aanpassen aan klimaatverandering dan actie te ondernemen.
Heb jij zo'n doemdenker in je vriendenkring? “Elke actie om de uitstoot van CO2-emissies te beperken is te weinig en komt te laat. Er is geen ontsnappen aan een catastrofale klimaatverandering. We moeten ons aanpassen of ons lot accepteren.”
De jonge klimaatspijbelaars en -activisten krijgen vaak het verwijt dat ze “doemdenken” omdat ze aan de alarmbel trekken over de desastreuze toestand van ons klimaat. Het jongste rapport van het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) dat de mensheid een “code rood” geeft, deelt hun waarschuwingen nochtans. Aan de alarmbel trekken is dus niet hetzelfde als doemdenken. Waarom leeft die perceptie dan? Wellicht omdat het gaat over mondige burgers die op straat komen voor een rechtvaardige systeemverandering die het op groei gebaseerde kapitalisme uitdaagt. Hun boodschap is net dat er wel nog iets te doen is aan de klimaatverandering als we nu actie ondernemen en de uitstoot fors reduceren.
Zo’n fatalistische houding is bijzonder schadelijk, omdat elke beslissing die je neemt wel degelijk invloed heeft
Er is sprake van doemdenken wanneer je ervan uitgaat dat wat je ook doet, het niet veel uitmaakt. Ik was er getuige van tijdens een gastcollege over vliegtuigreizen in het vak Milieu-economie en -beleid (aan de UGent Master Algemene Economie). Sommige studenten vertelden dat ze niet van plan waren om hun vlieggedrag bij te sturen, ook al waren ze op de hoogte van de nadelige klimaatimpact van vliegen en de expansieplannen van de luchtvaartsector. “Het is toch al te laat”, hoorde ik hen zeggen. “Ons lot is al bezegeld. Het vliegtuig vliegt toch. Dan kunnen we er evengoed vrolijk op stappen.” Zo’n fatalistische houding is bijzonder schadelijk, omdat elke beslissing die je neemt wel degelijk invloed heeft. Want elke vliegtuigreiziger houdt die vervuilende sector, die trouwens ook niet de beste arbeidsomstandigheden schept, mee in stand.
Door niet of een pak minder te vliegen, geef je een signaal naar je omgeving, namelijk dat een groeiende luchtvaartsector problematisch is in tijden van klimaatcrisis én dat je perfect vrij en gelukkig kunt zijn als je een vakantie plant dichterbij huis. Dat signaal kan opgepikt worden door beleidsmakers die de luchtvaartsector aan banden kunnen leggen. De volgende initiatieven illustreren alvast dat er wel alternatieve toekomstbeelden voor de luchtvaart bestaan. Burgerplatform Vliegerplein wil de regionale luchthaven van Deurne sluiten en de vrijgekomen ruimte teruggeven aan de burger. De campagne Zomer Zonder Vliegen wil een groter bewustzijn creëren over de impact van vliegreizen en prikkelt burgers met leuke alternatieven. Het internationale netwerk Stay Grounded, tot slot, wil een rechtvaardige transitie voor de transportsector en een snelle reductie van de luchtvaartsector realiseren.
“Maatregelen om emissies effectief te reduceren botsen met onze huidige manier van leven of de menselijke natuur. Je kunt die maatregelen onmogelijk invoeren in een democratische maatschappij.” Of: wat als je nog nooit hebt gehoord van out-of-the-boxdenken.
Ondanks de “code rood” van het recentste IPCC-rapport, heeft het internationaal klimaatpanel het bijzonder moeilijk om economische groei los te laten
De verhaallijn ‘veranderen is onmogelijk’ zien we paradoxaal genoeg terugkomen in de toekomstpaden van het IPCC. Ondanks de duidelijke “code rood” van het recentste IPCC-rapport, heeft het internationaal klimaatpanel het bijzonder moeilijk om economische groei los te laten. Haar toekomstscenario’s blijven een continue groei van het bruto binnenlands product veronderstellen. Die groei probeert men te rijmen met de doelstellingen uit het klimaatakkoord van Parijs door te speculeren op technologische vooruitgang en controversiële negatieve emissietechnologiën.
Jammer genoeg blijft het IPCC blind voor postgroei- en ontgroeiscenario’s die meer potentieel hebben om emissies op korte termijn fors terug te dringen, zonder te gokken op ongeziene technologische vooruitgang. Een bijkomend voordeel is dat alternatieve groeipaden ook de sociale omstandigheden verbeteren. Daarom beklemtonen recente studies in het gerenommeerde tijdschrift Nature de dringende nood om nauwgezet ontgroeipaden en postgroeiscenario's te verkennen.
Geven we ons over aan doemdenken? Houden we ons krampachtig vast aan groei, ook als we zo een dramatische klimaatverandering riskeren? Of nemen we actie en stropen we onze mouwen op voor het moeilijke werk: doeltreffende klimaatoplossingen en een systeemswitch naar sufficiëntie?
Laten we op 10 oktober massaal deelnemen aan de klimaatmars Back To The Climate in Brussel. Want er is nog tijd om de loop van de geschiedenis te veranderen als we de boel nu in beweging krijgen.
