Door verwarring te zaaien, zorgen vertragingsverhalen er mogelijk voor dat het draagvlak voor doortastende klimaatactie afzwakt en verhinderen ze de implementatie van een ambitieus klimaatbeleid
Vertragingsdiscoursen kunnen een machtig wapen zijn in de handen van de fossiele industrie om nog zoveel mogelijk geld te verdienen op de kap van de gezondheid van mens en planeet. Ze duiken evengoed op in het georakel van een zatte nonkel of in gesprekken met een technofiele collega. Door verwarring te zaaien, zorgen vertragingsverhalen er mogelijk voor dat het draagvlak voor doortastende klimaatactie afzwakt en verhinderen ze de implementatie van een ambitieus klimaatbeleid. Vanwege de ernst en de omvang van de klimaatcrisis, is het nuttig om die discoursen beter te doorzien.
Het nieuwe boek van historica en journaliste Tine Hens (MO*, Knack), ‘Het is allemaal de schuld van de Chinezen!’, is daarbij een grote hulp. Hens weet dooddoeners over het klimaat op een ernstige en tegelijk speelse manier te tackelen in haar “zelfhulpboek bij klimaatverwarring”. Leestip!
Bij De Transformisten grijpen we ook graag terug naar een recente studie van sociale wetenschappers die maar liefst 12 mogelijke “klimaatvertragingsdiscoursen” identificeren, netjes verdeeld over 4 categorieën. Volgens de onderzoekers is er sprake van klimaatvertraging als er negatief geantwoord wordt op minstens één van de volgende vier vragen: (1) Is het onze verantwoordelijkheid om actie te ondernemen? (2) Zijn ingrijpende, transformatieve veranderingen nodig? (3) Is het wenselijk om, gegeven de kosten en nadelen van een klimaatbeleid voor sommigen, klimaatverandering te beperken? (4) Is het nog mogelijk om klimaatverandering te beperken? Indien er op die vragen een negatief antwoord volgt, dan heb je te maken met discoursen die (1) verantwoordelijkheid doorschuiven; (2) softe (niet-transformatieve) oplossingen doorduwen; (3) de nadelen beklemtonen van klimaatbeleid of (4) zich overgeven aan een ‘onafwendbare klimaatverandering’.
De titel van Hens’ boek ‘Het is allemaal de schuld van de Chinezen’ of het veelgehoorde “de overbevolking is het probleem” zijn voorbeelden van uitspraken die verschillende categorieën van klimaatvertragingsdiscoursen combineren. Volgens die uitspraken is verandering onmogelijk omdat de CO2-emissiepaden in het Globale Noorden en Zuiden vastliggen. Er schuilt doemdenken in. Daarnaast zijn het manieren om verantwoordelijkheid door te schuiven. Door te focussen op de snelle bevolkingsgroei, voornamelijk in het Globale Zuiden, verschuift de aandacht naar de wens om de wereldbevolking in te krimpen, terwijl haalbare stappen om nu al de uitstoot te verminderen over het hoofd gezien worden bv. het autogebruik verminderen. Bovendien maakt dat discours ons blind voor de bijzonder ongelijke verantwoordelijkheid voor de klimaatcrisis; het Globale Noorden draagt hiervoor een veel grotere historische verantwoordelijkheid dan het Globale Zuiden.
Inzicht in klimaatvertragingsdiscoursen kan bezorgde burgers, journalisten, politici en klimaatwetenschappers helpen om sneller over te gaan tot klimaatactie. Van zodra we vertragingsmanoeuvres doorzien, kunnen we immers een diepgaand publiek debat hebben over effectieve klimaatmaatregelen en over het implementeren van een sociaal-rechtvaardig klimaatbeleid. De schaal van de klimaatcrisis en de omvang van de impacts die zich al vandaag laten voelen, leren dat we de hete aardappel niet langer kunnen doorschuiven naar anderen of naar de toekomst. Tot de klimaatmars Back To The Climate op zondag 10 oktober 2021 in Brussel lichten we stap voor stap de 12 vormen van klimaatvertragingsdiscoursen toe.
