Deze categorie van klimaatvertragingsdiscoursen houdt ons voor dat verregaande verandering niet nodig is. Als gevolg hiervan worden er softe, niet-transformatieve oplossingen doorgeduwd, te ontmaskeren als ‘technologisch optimisme’, ‘veel blabla, weinig actie’, ‘fossiele brandstoffen als oplossing’ en ‘geen stok, enkel wortels’.
Je hoort het vaak: “we moeten focussen op huidige en toekomstige technologieën die grote mogelijkheden zullen creëren om klimaatverandering aan te pakken”. Of: “er staat geen rem op het menselijk vernuft.”
Voor gevestigde belangen is de CO2-stofzuiger evenwel een handige aandachtsafleider om het even niet over emissiereducties te hebben en gewoon verder te gaan met uitstoten
De studie Discourses of climate delay haalt voorbeelden aan zoals kernfusie of elektrische vliegtuigen. Wanneer die “beloftevolle” technologische vernieuwingen niet in de vooropgestelde tijdsperiode gerealiseerd worden, worden ze vervangen door een nieuwe technologische mythe. Ondertussen is het idee om koolstofdioxide uit de lucht te halen aan een opmars bezig. De onlangs opgestarte Ijslandse fabriek die CO2 omzet in steen ging viraal. De omvang van die fabriek is echter onvoldoende om op grote schaal emissies te capteren. Door de enorme kostprijs is een schaalvergroting niet evident. Als de fabriek goed werkt, zal ze welgeteld één tienmiljoenste van de huidige mondiale emissies capteren. Het is dan ook van levensbelang om nu actie te ondernemen en emissies te reduceren. Voor gevestigde belangen is de CO2-stofzuiger evenwel een handige aandachtsafleider om het even niet over emissiereducties te hebben en gewoon verder te gaan met uitstoten.
Technologisch optimisme is wijdverspreid. Zo spreekt filosoof Maarten Boudry in Knack jonge klimaatactivisten toe: ‘Anuna en Kyra, jullie onderschatten het menselijk vernuft’.
In de TV-documentaire ‘De Europese Raad: achter de schermen’ horen we de voorzitter van de Europese Raad (en onze ex-premier) Charles Michel (MR) zeggen: “Ik vind niet dat ons klimaatengagement betekent dat we bepaalde leuke dingen moeten opgeven. We gaan het klimaat niet verbeteren door motorfietsen of auto’s te verbieden. Elektrische voertuigen zijn nu in volle opmars. We zullen onze pleziertjes kunnen behouden dankzij de innovatie en de technologie.”
Het tegengestelde van ‘geen woorden maar daden’ noemen wij ‘veel blabla en weinig actie’. Je kent het: “We zijn wereldleiders in het aanpakken van klimaatverandering. We hebben een ambitieuze doelstelling goedgekeurd en een klimaatnoodtoestand uitgeroepen.”
In een reactie op het nieuwste klimaatrapport van het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) zei Vlaams minister van Omgeving en Energie Zuhal Demir (N-VA): “Dit klimaatrapport zegt wat we allemaal al wisten: met een overaanbod aan papieren beloften en een gebrek aan inspanningen op het terrein geraken we er niet. Integendeel [...] Ik hoop dat dit rapport dan ook als wake-upcall kan dienen voor álle regeringen om alle vermijdbare CO2-uitstoot effectief te voorkomen.”
Dat zijn mooie woorden, maar er hangen weinig daden aan vast. De minister onderschrijft de Europese Green Deal plannen om tegen 2030 de CO2-uitstoot met 55% te verlagen niet onvoorwaardelijk. Vlaanderen wierp voorwaarden op vooraleer België de Green Deal kan ondertekenen. Zo mag de factuur niet te hoog oplopen. (Dat is een brugje naar een ander klimaatvertragingsmanoeuvre nl. het beklemtonen van de nadelen van klimaatbeleid, we komen er later op terug!) Vlaanderen heeft voorlopig enkel de doelstelling om tussen 2005 en 2030 de emissies te reduceren met 35%. Dat is te weinig en te traag.
Veel blabla en weinig actie kunnen we missen, zeker als je weet dat rijke landen elk jaar opnieuw hun uitstoot met minstens 10% zouden moeten terugdringen. Dat is nodig als ze hun verantwoordelijkheid nemen en het klimaatakkoord van Parijs en de daaraan verbonden rechtvaardigheidsprincipes respecteren.
Fossiele brandstoffen als deel van de oplossing zien, bijvoorbeeld met het argument “Onze brandstoffen worden efficiënter en vormen een brug naar een koolstofarme toekomst”, is problematisch.
Gas wordt bijvoorbeeld vaak gezien als een “propere fossiele brandstof” die de brug vormt naar een koolstofarme toekomst. De laatste jaren heeft de Europese Unie geïnvesteerd in tal van nieuwe gaspijpleidingen. Zo is Fluxys, de Belgische gasverdeler die voor 77% in handen is van Belgische steden en gemeenten, voor 20% partner in de recent gebouwde en in gebruik genomen Trans Adriatische Pijplijn. Dat feit maakt de ondertekening van het burgemeestersconvenant met klimaatdoelstellingen door een meerderheid van onze steden en gemeenten meteen een voorbeeld van veel blabla en weinig actie. We bouwen beter helemaal geen nieuwe infrastructuur voor olie, kolen en gas. Hier lees je waarom 2185 wetenschappers en onderzoekers een non-proliferatieverdrag voor fossiele brandstoffen ondertekenden.
De Europese rush naar gas is niet het resultaat van een gestegen vraag naar gas of van een onderbenutting van de bestaande capaciteit, volgens deze studie van de Rosa Luxemburg Stichting. Het feit dat Europa volop inzet op nieuwe gasleidingen komt doordat ze haar afhankelijkheid van Rusland wil afbouwen en doordat gevestigde belangen business as usual verkiezen. Gas mag dan al bij verbranding properder zijn dan andere fossiele brandstoffen zoals steenkool, toch wordt er vaak over het hoofd gezien dat er gaslekken ontstaan tijdens de gaswinning en het transport van gas. Doordat aardgas voornamelijk (voor 90%) uit methaan bestaat, ontsnapt er zo een broeikasgas dat maar liefst 86 keer krachtiger is dan koolstofdioxide tijdens de eerste 20 jaar na de uitstoot in de atmosfeer.
In het energiedebat gaat het vaak over de technologie die nodig is om aan onze energievraag te voldoen. Hierdoor is er minder ruimte om die vraag zelf in vraag te stellen en te achterhalen ‘hoeveel energie is genoeg en hebben we echt nodig?’
Ook Belgisch minister van Energie Van der Straeten (Groen) verdedigt de bouw van gascentrales om de kernuitstap en de transitie naar hernieuwbare energie te bolwerken. België werkt een subsidieregeling uit om nieuwe gascentrales te bouwen om de bevoorradingszekerheid te garanderen na de kernuitstap. Volgens een studie van energieregulator CREG zijn nieuwe gascentrales nochtans niet nodig; de Belgische winters zijn minder streng door de klimaatverandering, daardoor kunnen bestaande energiecentrales de piekvraag naar elektriciteit helemaal opvangen.
In het energiedebat gaat het vaak over de technologie die nodig is om aan onze energievraag te voldoen. Hierdoor is er minder ruimte om die vraag zelf in vraag te stellen en te achterhalen ‘hoeveel energie is genoeg en hebben we echt nodig?’ Nochtans zouden we heel wat minder energie nodig hebben als we onze vraag naar energie en onze economische expansiedrang wisten te begrenzen.
“Geef de consument meer keuze”, hoor je zeggen. “Verhoog het aanbod aan nacht- en hogesnelheidstreinen als alternatief voor vliegtuigreizen. Want een vliegtuigtaks of heffing op frequent vliegen is paternalistisch en een te zware last voor burgers.” Maar volstaan die vrijwillige keuzes en ondersteunende beleidsmaatregelen (de spreekwoordelijke wortels) om een klimaatvriendelijke toekomst veilig te stellen? Of hebben we ook beperkende maatregelen (de stok) nodig? In onze ogen zijn wortels en stok complementair.
Door enkel in te zetten softe, niet-transformatieve oplossingen, vermijden we het debat over transformatieve veranderingen die bestaande machtsstructuren echt omgooien. Daardoor blijven veel vervuilende activiteiten operationeel. Wat we nodig hebben is een sterkere sturing en regulering van de overheid via prijssignalen, standaarden, hoeveelheidsbeperkingen … zodat we die vervuilende activiteiten op termijn echt een halt kunnen toeroepen.
Laten we 10 oktober massaal deelnemen aan de klimaatmars Back To The Climate in Brussel. Want er is nog tijd om de loop van de geschiedenis te veranderen als we de boel nu in beweging krijgen.
