Na een jarenlange intensieve voorbereiding diende het coöperatieve bankproject NewB op 29 januari 2019 een officiële licentieaanvraag in bij de Nationale Bank van België (NBB). Het dossier van NewB zal in detail worden onderzocht door de toezichthouders. Zij krijgen 12 maanden de tijd om te bepalen of NewB klaar is om een bank op te richten. Om van die laatste rechte lijn een succes te maken, doen NewB en haar lidorganisaties (waaronder Netwerk Bewust Verbruiken) een oproep: ben je nog geen lid van NewB? Word coöperant! Door de groeiende kracht van het collectief willen we bewijzen dat een andere bank echt mogelijk is.
Het idee om een coöperatieve ethische bank op te richten, is het gevolg van een dubbele vaststelling.
Ten eerste is er de enorme homogeniteit van het Belgische banklandschap. Ons land telt 90 banken. Daarvan zijn er 75 filialen of dochterondernemingen van buitenlandse banken. Maar liefst 83% van de banken in België komt dus uit het buitenland (lees meer). Een andere invalshoek is de vennootschapsvorm van al die banken, en dus hun bankmodel. In België is er maar 1 coöperatieve bank: Banque CPH. De andere banken zijn vennootschappen (lees meer). We missen dus diversiteit in het Belgische banklandschap.
De tweede vaststelling is misschien nog fundamenteler en draait rond de onverantwoordelijkheid die de grootbanken vertonen in hun beroep. De financiële crisis van 2008 bracht heel wat risicovolle, onverantwoorde en zelfs illegale praktijken van de traditionele banksector aan het licht. Zulk gedrag lijkt geoorloofd – en zal zich herhalen – als banken een ongeremde wedloop naar winst als uitgangspunt blijven nemen. Hoe leg je anders uit dat een grootbank die in België aanwezig is, in 2016-2017 maar liefst 12,8 miljard euro investeerde in fossiele brandstoffen en amper 3,3 miljard in hernieuwbare energie (zie dossier Oxfam FR)? Tien jaar na de crisis smaakt dezelfde vaststelling alleen maar zuurder: de grootbanken zijn niet bereid om mee te werken aan de sociale en ecologische transitie waar onze maatschappij zo naar snakt.
NewB wil een coherent antwoord formuleren op beide vaststellingen. Er is nood aan een Belgische coöperatieve bank die respect heeft voor mens en planeet.
Nochtans ziet de situatie er elders in Europa totaal verschillend uit. Akkoord, de algemene tendens is een daling van het aantal banken en de samensmelting van bestaande banken (lees meer). Maar in sommige landen zijn de huidige spelers heel divers. Dat is bijvoorbeeld het geval in Duitsland. Opvallend aan de Duitse situatie is de belangrijke rol van de 400 publieke spaarbanken voor de financiering van de regionale economie, net als de rol van de 900 coöperatieve banken voor de financiering van projecten van hun coöperanten. Hetzelfde geldt voor kleine buur Oostenrijk. Daar zorgen ongeveer 600 banken voor een indrukwekkende diversiteit: privébanken, publieke banken voor hypothecaire kredieten, coöperatieve banken of spaarkassen, enzovoort. Het is dus mogelijk om het anders aan te pakken dan in België, waar een handvol privébanken de hele markt in zijn macht heeft. Ook al zijn coöperatieve banken in een aantal landen dus goed ingeburgerd, dat betekent nog niet dat ze er allemaal in slagen om een voorbeeldrol te spelen als ethische spelers. Zulke banken zijn inderdaad gebaseerd op een collectief bestuur en op de concrete economische noden van hun leden, maar toch zijn er enkelen die in dezelfde val trappen als de traditionele banken. Gelukkig zijn er ook buitenlandse coöperatieve banken die een echte inspiratie zijn voor NewB. Dat is zeker waar voor de Duitse bank GLS (50.000 leden), voor Banca Popolare Etica in Italië (50.000 klanten), voor Crédit Coopératif in Frankrijk (300.000 klanten) of voor Ekobanken in Zweden.
Als er bij onze buren ruimte is voor ethische coöperatieve banken, waarom zouden we er dan ook geen kunnen oprichten in België? Dat is het ambitieuze doel van NewB. Het DNA van de toekomstige bank werd van bij het begin vastgelegd:
Een bank zoals NewB moet een antwoord formuleren op een dubbele behoefte. De eerste is de dringende, maatschappelijke vraag naar een andere bankwereld. Maar om als bank echt een verschil te maken, zal NewB ook individuele behoeften moeten invullen. Ze zal de voorkeursbank moeten worden voor de financiële basisnoden van de gemiddelde Belg, met een zichtrekening en een bankkaart voor dagelijkse uitgaven, een spaarrekening en leningen op korte termijn (in eerste instantie). En dat allemaal voor particulieren, bedrijven en middenveldorganisaties.
Omdat de oprichting van een bank zo’n enorme uitdaging is, moeten daar wel collectieve inspanningen tegenover staan, zeker in het geval van NewB. Als de laatste oprichting van een Belgische bank al meer dan 60 jaar achter ons ligt, staan we vandaag voor een historische kans. De stand van zaken van NewB laat voor het eerst toe om echt te mogen hopen op de realisatie van het project. De licentieaanvraag van afgelopen 29 januari betekende ook de start van 12 cruciale maanden. Het is in 2019 belangrijker dan ooit dat zo veel mogelijk mensen zich achter dit collectieve project scharen.
Ben je nog geen lid? Word dan vandaag nog coöperant voor € 20 op www.newb.coop.
