Het Grote Repareeronderzoek stelt de vragen: waarom moet alles smart zijn?

Wakker worden met de heerlijke geur van verse koffie? Koop dan deze slimme koffiemachine die je met een app kunt aansturen om op een bepaald tijdstip koffie te zetten. Je wil een kom ontbijtgranen met yoghurt, maar de yoghurt is op? Schaf je een slimme koelkast aan. Die toont je voortaan wat er nog in voorraad is wanneer je in de winkel staat.

Waarom komen er zoveel slimme toestellen op de markt?

Recente innovaties maakten slimme toestellen technisch en economisch realiseerbaar. Elektronica werd compacter, sensoren werden energie-efficiënter, processoren en draadloze verbindingen goedkoper. Hedendaagse gebruikers houden ook van de nieuwe mogelijkheden die slimme toestellen bieden: je kunt er handige informatie mee verzamelen (bv. hoe vaak wordt het toestel gebruikt), het toestel aansturen vanop afstand, de werking van het toestel optimaliseren (bv. tijdig melding krijgen dat onderhoud nodig is).

Wat met de levensduur?

Slimme toestellen bevatten extra componenten in vergelijking met traditionele tegenhangers. Ze bevatten vaak een internetverbinding, een touchscreen, sensoren die informatie meten, elektronica die het toestel aanstuurt... Maar meer snufjes betekenen ook: meer onderdelen die kapot kunnen gaan.

• In theorie kan een slim toestel een hapering of defect rapporteren en een interventie uitlokken (bv. de suggestie doen om een nieuw onderdeel te bestellen). In de praktijk zien we geen positief effect van slimme extra’s op de levensduur van toestellen.

En dan is er nog de software…

Slimme producten draaien ook op software applicaties. Ook problemen met die software kunnen ervoor zorgen dat je toestel onbruikbaar wordt.

• Ondersteuning: je toestel werkt maar zo lang de fabrikant de functionaliteit van je toestel ondersteunt. Vraag het maar aan gebruikers van Revolv, wiens domotica systeem met levenslange garantie stopgezet werd na een overname 
• Software bugs: fouten in software updates kunnen je toestel onbruikbaar maken. Zo is het al gebeurd dat een slimme verwarming niet meer aanslaat of een smart TV niet meer werkt na een software update
• Beveiliging: als de software niet voldoende beveiligd is, kan je toestel gehackt worden, net als elk toestel verbonden aan het internet. Zo werden via slimme koelkasten al spam verstuurd en paswoorden gestolen
• Software-ecosysteem: veel fabrikanten integreren hun verschillende toestellen in software-ecosysteem. Denk aan Apple, waarbij de iPhone en MacBook naadloos op elkaar inspelen, terwijl het een pak moeilijker is om je Android toestel te syncen met een Apple toestel. Zo ben je gebonden aan dat bedrijf voor je nieuwe toestellen als je gebruiksgemak wenst 

Hoe repareer-het-zelvers erover denken

“Ik heb het gevoel dat de ontwikkeling van nieuwe software en de benodigde hardware gewoon te snel gaat. Producenten houden geen rekening met gebruikers die genoegen nemen met beperkte gebruiksmogelijkheden.”

Ann, deelneemster aan Het Grote Repareeronderzoek

Advies aan gebruikers

In sommige gevallen helpen slimme toestellen maatschappelijke problemen oplossen. Zo helpen analyses van data over onze verplaatsingen om de mobiliteitsknoop te ontwarren. De mogelijkheden die slimme huishoudtoestellen bieden, dragen maar beperkt bij tot ons welzijn. Naar een verduurzaming leidt de trend om toestellen smart te maken, al helemaal niet. Slimme toestellen zijn gevoeliger voor defecten dan hun voorgangers. Ze hebben ook een grotere ecologische voetafdruk gelinkt aan de productie van de benodigde elektronica en de opslag en verwerking van data. 

• Of het loont om een smart toestel te kopen? Die afweging moet ieder voor zich maken. Wij zetten nog altijd een kop koffie met een eenvoudige percolator of een ouderwetse koffiezet: betrouwbaar, eenvoudig te repareren en even lekker! 

Het Grote Repareeronderzoek is de roepnaam van 'Repairable', dat is een project van Netwerk Bewust Verbruiken in samenwerking met Vlaanderen Circulair - lees hier meer!

Tekeningen: Inge Bogaerts