Een inclusief perspectief op digitale tools voor spullenbibliotheken

Hoe het begon

De Transformisten heeft heel wat praktijkervaring in huis rond bottom-based deelinitiatieven en spullenbibliotheken. In 2014 startte De Transformisten (toen nog Netwerk Bewust Verbruiken) met Op Wielekes, een deelinitiatief voor kinderfietsjes. Het concept raakte breed verspreid. Overal in Vlaanderen doken kinderfietsbibliotheken op, meestal gerund door vrijwilligers. In 2018 zag de eerste Babytheek het levenslicht, een uitleendienst voor babyspullen zoals een badje, reisbedje of flessenwarmer. Ook dat concept werd gretig opgepikt. Vandaag zijn er al 25 Babytheken. Opnieuw zijn vrijwilligers onmisbaar voor de werking. Samen met collega's bij De Transformisten en zusterorganisatie Repair&Share organiseert Eva van Velzen regelmatig kennisdeling en informatieuitwisseling tussen vrijwilligers en medewerkers van Op Wielekes depots, Babytheken en andere deelinitiatieven.

Grote uitdaging voor spullenbibliotheken

Jarenlang informatie en ervaringen uitwisselen heeft een grote uitdaging naar de oppervlakte gebracht. Digitale tools zoals een online catalogus en/of reservatiesysteem zijn vandaag noodzakelijk voor spullenbibliotheken, zowel voor de organisatoren en vrijwilligers als voor de gebruikers. Maar de beschikbare webbased software pakketten zijn niet altijd gebruiksvriendelijk, al zijn sommige dan speciaal voor non-profit huur- en deelinitiatieven ontwikkeld. Zowel vrijwilligers als gebruikers ondervinden er vaak problemen mee.

Eva van Velzen, projectmanager bij De Transformisten, ziet daar een grote uitdaging in. “Als we het roer echt willen omgooien naar een klimaatbestendige samenleving, dan moeten we circulair leren denken. Onze vraag naar nieuwe grondstoffen en energie moet naar beneden. We hebben dan ook veel te winnen bij het maximaal delen en hergebruiken van spullen. Deelsystemen zoals spullenbibliotheken kunnen daarbij een grote rol spelen. Het is dus belangrijk dat ze klaar zijn voor de grote doorbraak.”

Mensen die een spullenbibliotheek willen organiseren of gebruiken, mogen geen digitale drempels ondervinden
(Eva van Velzen)

“Mensen die een spullenbibliotheek willen organiseren of gebruiken, mogen geen digitale drempels ondervinden. Daarom wil ik samen met partners onderzoeken hoe de software pakketten voor spullenbibliotheken kunnen verbeteren – aangepast aan de noden, de wijsheid en de intuïtie van de mensen die de software gebruiken.”

Om partners te vinden, reikte Eva uit naar spullenbibliotheken in het buitenland. Met Anna Zajc, oprichter en coördinator van spelotheek Leksaksbiblioteket in Göteborg (Zweden), klikte het meteen. “De Leksaksbiblioteket, opgericht in 2018, was de eerste spelotheek van Zweden. Vanuit De Transformisten voelde ik een grote verwantschap met het initiatief. We delen een pioniersgeest en gedrevenheid voor ecologie.”

In verdere gesprekken met de Leksaksbiblioteket is het project 'An inclusive perspective to digital tools in lending libraries’ ontstaan, dat steun krijgt van het Erasmus+ programma van de Europese Unie.

Eva nodigde het Vlaams Overleg Spelotheken (VOS) uit om mee in het project te stappen. Sinds 1978 (!) omkadert het VOS de uitleendiensten voor speelgoed in Vlaanderen. Dat zijn er vandaag meer dan honderd. Ook het VOS heeft dus veel praktijkervaring én interesse in meer kennisuitwisseling. Van het VOS doen voorzitter Karolien Schotte en secretaris Nathalie De Langhe een enthousiaste inbreng.

Tools tegen het licht houden

De partners van het Erasmus+ project 'An inclusive perspective to digital tools in lending libraries’ werken vandaag met uiteenlopende software pakketten voor hun online catalogus en reservatiesysteem. Leksaksbiblioteket werkt met Lend Engine. De meeste Babytheken werken met myTurn. De spelotheken aangesloten bij het VOS werken op verschillende manieren. Sommigen werken met de bestaande bibliotheek applicatie OCLC - Wise. Anderen met zelfgebouwde software, met een Excel sheet of een papieren catalogus.

Wat valt op? De gebruikte software pakketten zijn gebouwd door digitale tovenaars, veelal mannen. Het gebruik ervan vereist enig niveau van digitale geletterdheid of op zijn minst een leergierigheid. Spelotheken en Babytheken draaien op de inzet van vrijwilligers, voornamelijk vrouwen. Sommige vrijwilligers kunnen vlot overweg met digitale tools, andere vrijwilligers ervaren de tools als een last. Ook bij de leden/gebruikers van de initiatieven zien we veel verschil qua digitale vlotheid. De initiatieven plaatsen sociale inclusie voorop. Ze vinden het belangrijk dat ook mensen die minder “mee” zijn met digitale tools, bv. mensen in een sociaal kwetsbare positie, gebruik kunnen maken van hun dienst.

Betere tools creëren

De noden, veerkracht, vaardigheden en intuïtieve reflexen van vrouwen en mensen met een lage digitale geletterdheid staan centraal

Het Erasmus+ project wil van onderop werken en samen met de vrijwilligers en gebruikers van de digitale tools voor de spelotheken en Babytheken op zoek gaan naar mogelijke verbeteringen. Vrouwen en mensen met een lage digitale geletterdheid zijn zeker vertegenwoordigd. Hun noden, veerkracht, vaardigheden, intuïtieve reflexen, … staan centraal.

De partners voorzien 4 stappen in 2022:

1. Uitwisselingsdagen over gekende praktijken in Göteborg, Zweden
2. Co-creatiesessies met vrijwilligers en gebruikers in Zweden en België
3. Ontmoetings- en debatdag in Brussel
4. Workshop ‘het ideale software systeem’ i.s.m. developers

De Transformisten kijkt uit naar de boeiende ontmoetingen en de resultaten van dit traject. We houden je op de hoogte!

Foto bovenaan: Leksaksbiblioteket en Babytheek Gent 
Foto onderaan v.l.n.r.: Eva van Velzen (De Transformisten), Anna Zajc (Leksaksbiblioteket), daaronder Nathalie De Langhe & Karolien Schotte (VOS)

Project An inclusive perspective to digital tools in lending libraries (Een inclusief perspectief op digitale tools voor spullenbibliotheken) met steun van de Europese Unie