Voedselverspilling vermijden, heus niet zo moeilijk

• Voorbeelden van voedselverspilling
• De oorzaken van voedselverspilling
• Hoe voedselverspilling voorkomen of vermijden?

Voorbeelden van voedselverspilling

Er is niet alleen sprake van voedselverspilling als voeding ongebruikt wordt weggegooid (vb. de verbruikersdatum is overschreden), maar ook als voedselresten niet worden geconsumeerd. Voedselverspilling gaat niet enkel over het weggooien van afvalstoffen zoals eierschalen of sinaasappelschillen. Ook over het verlies van kwaliteitsvol geproduceerd voedsel dat op geen enkele manier een bestaande menselijke behoefte vervult. Verspilling komt voor binnen alle schakels van de voedingsproductie en – distributieketen: dat zijn de producenten van voedsel (vb. landbouw), de verdelers (vb. de supermarkt) en natuurlijk de eindverbruiker (de consument). In de documentaire Taste the Waste getuigt een boer dat van elke twee aardappelen er één wordt weggegooid omdat die te klein of te dik is, of zelfs omdat er een deukje in zit. Wat de supermarkten niet willen, wordt weggesmeten. Ook met voedingsmiddelen die de winkelrekken wel halen, springen de supermarkten kwistig om. Een grote supermarkt zet nog perfect eetbare diepvriesproducten bij het vuil omdat ze nog maar vijf sagen goed zijn. Eens de producten in een winkelkarretje zijn beland, gooit de consument nog eens 10 procent weg. (Bron: www.vilt.be)

De oorzaken van voedselverspilling

1. Wat consumenten zelf als redenen aangeven
(Volgens eens studie van de ULB uit 2005)

• Het belang van hygiëne en versheid van het voedsel. Dit wordt als belangrijkste drijfveer beschouwd om voedsel weg te gooien.
• De aanwezigheid van kinderen doet de verspilling toenemen. Ze hebben bijvoorbeeld een variërende appetijt, een verandering van smaak. ze weigeren specifieke voedingsproducten of verorberen  snacks buiten de maaltijd...
• De gezinsgrootte speelt ook een rol: exacte hoeveelheden zijn moeilijker in te schatten naarmate het aantal gasten aan tafel toeneemt. Ook smaken en eetlust lopen dan sterker uiteen.
• Een geplande aankoop van voeding, het plannen en bereiden van een maaltijd en het hergebruiken van voedselresten kost tijd. En tijd is schaars omdat beide ouders aan het werk zijn.
• Beide partners nemen vandaag verantwoordelijkheid voor het runnen van het huishouden. Daardoor verloopt de coördinatie van aankopen en plannen van maaltijden moeizamer.
• Een slecht voorraadbeheer, vooral dan van voedsel in de koelkast, wordt door consumenten als een belangrijke oorzaak van voedselverspilling beschouwd.
• Meer frequente (en dus kleinere) voedselaankopen kunnen een oplossing bieden. Een boodschappenlijstje opmaken is volgens de consumenten enkel een oplossing als het lijstje voldoende gedetailleerd is.
• De aankoop van te grote hoeveelheden voedsel wordt volgens consumenten veroorzaakt door de schrik om iets essentieel te vergeten. Ze verlangen om van alles iets in huis te halen (diversiteit) en worden verleid door promotie-acties in de winkel of supermarkt.

2. Fouten bij het koopgedrag in de winkel zelf

• Gezinnen kopen over het algemeen meer voedsel dan ze eigenlijk nodig hebben. Ze laten zich te makkelijk verleiden door speciale aanbiedingen: vb. 3 voor de prijs van 2.
• Wie met honger een winkel binnenstapt, laat zich vlugger verleiden tot (te veel) kopen.
• Wie niet bij voorbaat nadenkt over wat hij/zij echt nodig heeft, laat zich vlugger verleiden tot (te veel) kopen.
• We doen slechts 1 keer per week boodschappen, waardoor we snel te veel kopen.
• Singles of kinderloze koppels laten zich verleiden tot grotere aankopen.
• Gezinnen kopen om gezondheidsredenen (te) grote hoeveelheden voedingsproducten die vlug bederven, zols groenten en fruit.
• Vaak worden vlees, groenten, fruit, charcuterie, kaas en vis in vaste voorverpakte hoeveelheden gekocht, die niet per se overeenkomen met reële behoefte.
• Sommige producten zitten in een verpakking die niet helemaal kan leeggemaakt worden. Bijvoorbeeld een fles ketchup.
• Kopen van producten zonder de informatie op de etiketten te lezen, of zonder de uiterste verbruiksdatum te controleren.

3. Fouten bij het thuis bewaren van voedsel

• Groenten en fruit worden vaak niet voorzichtig genoeg behandeld. Nochtans zijn het erg kwetsbare’voedingsproducten die snel onbruikbaar worden.
• De koudeketen bij diepvriesproducten wordt soms verbroken, bijvoorbeeld tijdens het transport naar huis.
• De koelkast wordt niet op de juiste manier onderhouden en voedingsproducten worden onzorgvuldig in de koelkast bewaard.
• Soms worden producten met de minste houdbaarheid later geconsumeerd dan producten met een veel langere houdbaarheid.
• De voedselvoorraad wordt onvoldoende beheerd, waardoor voedselproducten impulsief weggeruimd worden.

4. Voedselverlies door een bepaalde levensstijl

• Naast het kopen en bewaren van vers of bereid voedsel, is de manier waarop we ons voedsel verbruiken zelf één van de belangrijkste oorzaken van voedselverspilling.
• Geen tijd hebben of maken om maaltijden te plannen.
• Vlottende werk- en uitgaanstijden die gepland en regelmatig eten onmogelijk maken.
• Een hoge gevoeligheid aan voedselhygiëne, die ervoor zorgt dat de consument geen risico loopt met voedsel dat bijna over tijd is.

Hoe voedselverspilling voorkomen of vermijden?

1. Bewuster kopen in de winkel

• Stel een lijst op van de menu's en van de ingrediënten die je nodig zal hebben.
• Stel een boodschappenlijstje op en houd je eraan.
• Ga meerdere malen per week boodschappen doen. Je zal minder uitgeven als je de aankopen aan de behoeften aanpast.
• Ga winkelen na een maaltijd: je zal minder kopen.
• Koop enkel producten in promotieaanbieding als je ze echt nodig hebt en als je ze kunt opslaan.
• Lees het etiket. Controleer de uiterste verbruiksdatum en maak je keuzes in functie van het tijdstip waarop je denkt dat je het product zal consumeren. Een voedingsproduct waarvan de verbruiksdatum overschreden is, is enkel vervallen als het behoort tot de categorie van zeer bederfbare producten (zoals vlees en vleesproducten, vis en visproducten, taart en gebak, ...).

2. Een realistische dosis inslaan

• Grote verpakkingen kopen is een oplossing als je een groot gezin hebt of vrienden wil ontvangen.
• Kleine verpakkingen kopen is de oplossing wanneer je alleen woont of met z'n tweetjes samenleeft.
• Kies voor de verpakkingen die helemaal leeggemaakt kunnen worden. Een extra gebaar voor het milieu: vermijd producten met te veel verpakking en met niet-recycleerbare verpakkingen.
• Koop groenten en fruit, charcuterie, kaas of vis in losse verkoop (zonder verpakking), om niet meer te kopen dan je nodig hebt. Je zal enkel eten en kopen wat je nodig hebt en op die manier geld uitsparen (besparing: 306 € per jaar).
• Koop je voedingsmiddelen enkel in zodanige hoeveelheden dat je geen ongebruikte producten in de vuilnisbak moet gooien (besparing: 179 € per jaar).

3. Voedingswaren voorzichtiger vervoeren

• Houd bij het transport van de voedingsproducten naar huis rekening met de eisen van elk voedingsproduct, om kwaliteitsverlies te vermijden.

4. Beter bewaren thuis

• Wees voorzichtig bij het behandelen van groenten en fruit, zodat je ze niet moet weggooien wegens beschadiging.
• Lees de bewaarvoorschriften en de instructies voor de bereiding van de producten.
• Controleer goed of de verpakking intact is en geen enkele schade vertoont.
• Bewaar gekoelde producten op een koele plaats om te vermijden dat ze opwarmen.
• Koop diepvriesproducten op het einde van je winkelronde en stop ze in een isothermische tas. Zorg ervoor dat ze zo snel mogelijk na de aankoop in je diepvriezer thuis liggen. Vermijd het verbreken van de koudeketen.
• Houd je voorraadkast, frigo en diepvries in orde, zodat je een goed overzicht bewaart van de producten die nog moeten en kunnen geconsumeerd worden.
• In de koelkast heeft elk type voedingsmiddel een optimale plaats in functie van de temperatuur.
• Plaats nooit producten die nog warm zijn in de koelkast: de binnentemperatuur stijgt waardoor de bewaring van andere producten in gevaar komt.
• Maak de frigo regelematig schoon met warm water en een reinigingsproduct.

5. Voedsel efficiënter bereiden

• Plan je maaltijden en houd je aan die planning: dat geeft minder gedoe en veroorzaakt minder verspilling.
• Bewaar de etensresten in de koelkast in een gesloten verpakking of in diepvries voor later gebruik.
• De bewaartijd van bereide voeding wordt natuurlijk ook langer naarmate bereide voeding en voedselresten juist worden verpakt. Verzamel daarom recepten waardoor je creatief kunt omgaan met voedselresten of half geconsumeerde voeding.

6. Weggeven

• Geef voedsel weg voor het bedorven of vervallen is. Deel een maaltijd uit voedselresten met de buren, of half geconsumeerde voeding met iemand die het financieel moeilijk heeft... Steeds meer mensen verglijden in de armoede en hebben het moeilijk om genoeg (kwaliteitsvol) voedsel te kopen.
• Het delen van voedsel met buren, vrienden of familie en het weggeven van voedsel aan armen of lokale voedselhulporganisaties, verdient uiteraard de voorkeur boven het weggooien van voeding. 

7. Composteren

• Indien het echt niet mogelijk is voedselverspilling te voorkomen of te vermijden, composteer je voedingsafval dan.

Lees ook het artikel 5 soorten afval om op te eten