RE-ST architecten over zwerfruimte

Netwerk Bewust Verbruiken wordt De Transformisten. Samen met een community van Transformisten –bewuste burgers, duurzame burgerinitiatieven, onderzoekers, activisten, circulaire ondernemers– willen we een economie van genoeg vormgeven. Die garandeert een goed leven voor iedereen binnen de grenzen van mens en planeet. Ons gesprek start met de vraag 'Hoeveel is genoeg?'.

Hoeveel is genoeg?

We stelden die vraag ook aan RE-ST architecten, een architectenbureau uit Antwerpen / Hasselt dat zich onder meer laat opmerken met een pleidooi voor niet-bouwen.

Driekwart van de mensen stoort zich aan zwerfvuil. Maar hoeveel mensen zien de ‘zwerfruimte’ die alomtegenwoordig is in Vlaanderen? En hoe zouden we die ruimte kunnen benutten om bijkomende grondinname tegen te gaan?

RE-ST architecten kaart al jarenlang aan dat we in Vlaanderen te veel ruimte gebruiken. Omdat we zo veel nieuwe ruimte aansnijden en bebouwen, beseffen we te weinig welke ruimte we eigenlijk al ter beschikking hebben zonder ze te benutten. RE-ST architecten noemt die ruimte 'zwerfruimte'.

We kennen allemaal het probleem van leegstand, ongebruikte ruimte. Er bestaan al initiatieven om leegstaande panden te inventariseren en beleidsmaatregelen die eigenaars van leegstaande panden aanmoedigen om hun ongebruikte ruimte opnieuw te activeren. Die andere vorm van 'ruimtelijk afval' die RE-ST 'zwerfruimte' noemt, is moeilijker te detecteren. Zwerfruimte ontstaat vaak wanneer een bestemming niet de volledige ruimte nodig heeft of omdat de oorspronkelijke ruimtebehoefte gewijzigd is. Denk aan een magazijn dat voor de helft leeg staat of woningen met meer slaapkamers dan er bewoners zijn. Momenteel nemen we nauwelijks initiatieven om zwerfruimte te detecteren en/of te activeren.

Ruimtelijk afvalbeleid

Daarom wil RE-ST architecten dat gegeven nader onderzoeken. "Zwerfruimte is gebouwde en onbebouwde ruimte die op verschillende schalen overal en nergens aanwezig is, en die zwerft tussen (her)bestemming of teruggave aan de natuur. Ruimte die we met z’n allen gecreëerd hebben, maar waarvan we ons nu niet altijd meer bewust zijn dat we ze hebben." Werken aan een groter bewustzijn omtrent het gegeven is belangrijk als we op koers willen blijven naar klimaatneutraliteit tegen 2050. "Het verder innemen van open ruimte ondermijnt die nobele doelstelling."

"We kunnen blijkbaar moeilijker omgaan met overvloed (aan ruimte) dan met schaarste. We zijn ingesteld op schaarste en koesteren nog steeds de mythe van overvloed en ecologisch evenwicht, zoals die beschreven wordt in de verhalen over het paradijs. Daarom is het zo moeilijk om onze consumptie te beteugelen. Omtrent het goed omgaan met afval zijn we koploper in Europa, misschien zelfs in de wereld. Het slim omgaan met zwerfruimte vraagt een gelijkaardige collectieve focus en visie."

De oplossing? Die ligt volgens RE-ST architecten grotendeels in het heroganiseren en het efficiënter benutten van datgene wat er al is. Het is een bewuste keuze en het vraagt een inspanning om zwerfruimte te ontdekken en er iets mee te doen. Maar alleen zo zullen we de druk om nieuwe ruimte te bebouwen, doen afnemen. 

Meer lezen 

In dit krantenartikel 'Een huis met te veel slaapkamers kan eigenlijk niet' plaatst RE-ST architecten kanttekeningen bij de bouwwoede met een pleidooi voor kleiner, kwalitatiever en efficiënter wonen.

Hier kun je het vlugschrift 'Pleidooi voor het niet-bouwen' van RE-ST architecten lezen. 

Hier vind je de recente publicatie Zwerfruimte/Wanderspace' van RE-ST architecten.