Kan Vlaanderen zichzelf voeden?

Deze week verscheen er een zeer interessant rapport van de Afdeling Monitoring en Studie van het Departement Landbouw en Visserij van de Vlaamse overheid: “Food Footprint, Welke oppervlakte is nodig om de Vlaming te voorzien van lokaal voedsel? Een theoretische denkoefening“. Natuurlijk is dat een zeer moeilijke vraag. Zoals dat dan gaat, moeten verschillende vooronderstellingen en vereenvoudigingen gemaakt worden, dat is hier niet anders. Desondanks blijft het wel een boeiende denkoefening die concludeert dat er 1.282 m2 nodig is per Vlaamse inwoner of 808.700 ha voor alle Vlamingen samen.

Iemand vertelde mij dat je op een hectare i.p.v tarwe ook allemaal tamme kastanjes zou kunnen zetten, en dat je met de opbrengst aan kastanjes al een veel grotere nutritionele waarde realiseert.

Te weinig landbouwgrond?

Ter vergelijking: het Vlaamse areaal met landbouwbestemming bedroeg in 2011, 732.000 ha. Een simpele conclusie zou dan kunnen zijn dat er niet genoeg landbouwgrond is in Vlaanderen: 76.700 ha. Maar dat vind ik nu net een beetje té simpel. En dus ga ik nu ook ‘s een denkoefening doen! (Met evengoed enkele vooronderstellingen en vereenvoudigingen ;-) ). De onderzoekers zijn uitgegaan van het gemiddelde voedselpatroon van de Vlaming. Jammer genoeg hebben ze daar geen variaties op gemaakt, dat had de studie nog veel interessanter kunnen maken. Want dat gemiddelde voedselpatroon is – wat had je verwacht – duurzaam noch gezond.

Te veel dieren

Het zal je niet verbazen: nét geen 3/4 van het ruimtebeslag van zo’n gemiddeld dieet is nodig om de beesten te kweken voor ons vlees en zuivel (samen 345 gram per persoon per dag!). Stel dat we dat laten zakken tot maximaal 100 gram/dag, dat zou onze gezondheid alleen maar ten goede komen. Of stel dat alle Vlamingen zouden overschakelen op “zondag – vleesdag”, en alle andere dagen plantaardig voedsel eten, met misschien nu en dan ‘s een eitje of een stukske kaas, dan zal dat ruimtebeslag al een flink stuk omlaag gaan. We zullen dan veel minder dieren kweken, maar die dieren krijgen wel een beter leven. We zetten de koeien weer buiten, op het gras, want we gaan uiteraard niet alle grasland scheuren, dat zou ook niet duurzaam zijn. Ook natuurorganisaties maken soms gebruik van grazers om bepaalde stukken natuur te beheren. Waardevolle graslanden kunnen zo verder blijven bestaan en goed beheerd worden.

Brood en gebak

Wat nu ook wel opvalt, is dat, van de plantaardige menselijke voeding, 31% van het ruimtebeslag naar graan gaat, en zelfs 40% naar koolzaad (voor olie). Iemand vertelde mij ooit dat je op een hectare i.p.v tarwe ook allemaal tamme kastanjes zou kunnen zetten, en dat je met de opbrengst aan kastanjes al een veel grotere nutritionele waarde realiseert. Tussen die bomen kan je nog allerlei andere gewassen zetten. (Ik hoop dat ik ooit ‘s de bron vind van die vergelijking tussen een hectare tarwe en een hectare kastanjebomen). Voor dat koolzaad heb ik niet meteen een oplossing. Wel heb ik ‘s in die studie uitgeplozen waarom er zoveel koolzaad nodig is, en blijkbaar is dat om aan de nodige olie te komen voor: sausjes (42.100 ha), gebak, koek en patisserie (18.400 ha) en smeer- en bereidingsvet (28.700 ha). Dus: meer dan 2/3 gaat naar dingen die we niet nodig hebben en niet zeer gezond zijn. Ik ga ervan uit dat smeer- en bereidingsvet enigszins nuttig is en koeken en sausjes niet.  Nou ja, ook voor mij is het moeilijk om aan de verleiding van een gebakje te weerstaan…

Kweek het zelf

Maar kom, we moeten vooral veel groentjes eten, en ja, waarom zouden we ze niet zelf kweken? Volgens Velt is 8% van de Vlaamse oppervlakte ingenomen door moes- en siertuinen. Omgerekend komt dat neer op 108.176 ha. We maken de siertuinen eetbaar (maar daarom niet minder mooi) en passen combinatieteelt toe, waardoor de nutritionele opbrengst per oppervlakte-eenheid alweer een beetje groter wordt. En we kweken onze eigen kiekens voor de eitjes en nu en dan ‘s een versterkende kippenbouillon. Samen met de landbouwgrond hebben we dan in totaal 840.176 ha, en wat natuurgebieden met graasbeheer. En ja, waarom geen eetbare stadsparken? (Geen idee hoeveel grond er dan nog bijkomt). Balkons en terrassen zetten we vol met kruiden en slaatjes. En, oh ja,… champignons kweken vergt niet veel plaats en kan je ook thuis doen. En we dromen verder…

Gezond en zelfvoorzienend

We verzorgen de bodem. Overal. We schaffen kunstmest af en zorgen ervoor dat het bodemleven floreert. OK, We zullen tijdelijk een dipje krijgen in de opbrengst. Een dip zelfs. Maar opbrengst van wat? De groenten uit de supermarkt zijn groot en ze wegen zoveel omdat ze zich vol met water hebben gezogen wegens een (te) hoge stikstoftoediening. Naar verluidt is de voedingswaarde van onze groenten er de laatste vijftig jaar serieus op achteruit gegaan. Gedaan daarmee. Qua rassenselectie zetten we vanaf nu in op kwaliteit i.p.v kwantiteit. Ik ben geen voedingskunde, en mijn kennis over de bodem is nog vrij beperkt, helaas. Ik beschik niet over de nodige gegevens om het eens allemaal netjes te becijferen. Dat zou ik nochtans wel graag willen doen. Want zeg nu, alles samen genomen, als we minder vlees eten en wat minder taartjes en koffiekoeken, goede alternatieven zoeken voor al dat brood (twee broodmaaltijden per dag is toch eentonig), zelf groenten kweken en de parken eetbaar maken, een beetje zorgzamer omgaan met de bodem en voedzame rassen kweken…

…zou Vlaanderen dan niet zelfvoorzienend kunnen zijn?