In autoland België kon de wagen van Obama nog op een uitgebreide reportage rekenen. In Nederland kwam minister-president Mark Rutte, niet bepaald de meest progressieve politicus, de Amerikaanse president heel gewoontjes met de fiets tegemoet.
Joke Schauvliege gaf in een opiniestuk in De Morgen grif toe dat zij voor haar woon-werkverkeer dagelijks 150 km aflegt met de wagen en af en toe het vliegtuig neemt. Maar, zei ze nog haar geweten sussend, dat is niet meer dan de gemiddelde Vlaming. Zelfkennis is het begin van alle wijsheid, maar ik kon toch moeilijk mijn verontwaardiging wegsteken. Kan het nog teleurstellender? Is het te veel gevraagd van een minister die al jaren belast is met ons milieubeleid dat zij het goede voorbeeld geeft, haar auto grotendeels afzweert en anders naar haar perfect met het openbaar vervoer bereikbare kantoren reist? Dat ze zich spiegelt aan het gedrag van de gemiddelde Vlaming legt misschien wel een fundamenteler probleem bloot: een inert gebrek aan ambitie. Als je echt wilt begeesteren en het gedrag van de Vlaming wilt veranderen, moet je laten zien hoe het anders kan en niet het huidige gebrekkige gedrag gedwee weerspiegelen: leadership by example.
Nu, de minister is niet alleen in haar gebrekkig gedrag. Vooral als we het over duurzame mobiliteit hebben, laten de meeste andere leiders van dit land het flink afweten. De belangrijkste eerst: voormalig eerste minister Elio Di Rupo en minister De Crem met hun snoepreisjes naar Brazilië, de uitspattingen van het koningshuis, de luxewagens die op en af reden tijdens de regeringsonderhandelingen... De heersers van dit land geven duidelijk aan dat duurzaamheid niet hoog op de agenda staat. Heel wat BV's doen het gelukkig beter met de 11 van de Klimaatzaak op kop, een Nic Baltazar die zich in alle opzichten engageert voor een duurzame samenleving, een Bart Cannaerts die aandacht besteedt aan klimaatvluchtelingen in zijn shows... Maar ook meer en meer bekende en minder bekende bedrijfsleiders zetten in op duurzaamheid. Het is belangrijk dat al deze 'leaders of society' hun invloed blijven gebruiken om het gedrag van de gemiddelde Vlaming, waartoe Joke Schauvliege zich blijkbaar rekent, te sturen. Toch kan je pas echt van een trendbreuk spreken als 's lands leiders op de kar springen, want met een perspectiefwissel aan de macht mag je ook hopen op een ambitieuzer beleid.
Dat het goede voorbeeld geven wel degelijk belangrijk is, zien we in het buitenland. Waarschijnlijk het meest frappante voorbeeld van 2014 was bij onze fietsende noorderburen te vinden. Minister-president Mark Rutte, niet bepaald de meest progressieve Nederlandse politicus, kwam de Amerikaanse president Obama heel gewoontjes met de fiets tegemoet. Het contrast kon niet groter: de praktische duurzame nuchterheid van de Nederlander versus het bombastische energieverslindende van de Amerikaan die door de Lage Landen raasde met een beveiligde bolide, toepasselijk ‘The Beast’ gedubd. In autoland België kon de wagen van de president nog op een uitgebreide reportage rekenen, in Nederland en daarbuiten ging de volle aandacht naar de minister-president in kostuum op de fiets. Zo kan het dus ook.
Wat voor Rutte misschien een eenmalig statement was tegenover de president, is voor de Deense gezaghebbers dagelijkse kost. In Kopenhagen, één van Europa’s grootste fietssteden, gaat iedereen met de fiets van A naar B. De kroonprins, ministers en de burgemeester kun je er zomaar met de fiets ontmoeten. Het is een droom die in vervulling is gegaan voor de officieuze ‘fietsburgemeester’ van Kopenhagen, Klaus Bondam. Bondam herhaalde begin dit jaar op het Vlaamse Fietscongres hoe belangrijk het is om alle leiders aan boord te hebben. ‘Het geeft de twijfelaars dat duwtje in de rug om vaker voor de fiets te kiezen. Natuurlijk blijft het daar niet bij, je moet ook faciliteren. Doe in Vlaanderen bijvoorbeeld iets aan die kasseiwegen. Je moet investeren in aangepaste infrastructuur, maar de ring rond Brussel heeft ook handenvol geld gekost.’
Naast het gedrag van de bevolking beïnvloeden, is leadership by example nodig om tot een perspectiefwissel te komen aan de top. Overtuigde machthebbers voeren een ambitieuzer beleid. Maar eerst moet je weten welk beleid je wilt voeren, en dat doe je best door veldwerk. Voor duurzaam gedrag is het niet anders. Alleen als je je dagelijks verplaatst met de fiets, weet je wat de obstakels zijn op de weg, wat er moet veranderen en waarom het vaak heel voordelig is om voor de fiets te kiezen. Het overkwam Antwerps burgemeester Bart De Wever nog in 2013. Op het Vlaams Congres Verkeersveiligheid gaf de burgemeester toe zich ‘al drie weken’ met de fiets te verplaatsen in de stad en het beviel hem wel. ‘De fiets is de snelste manier om je in de stad van A naar B te verplaatsen’, aldus een verlichte Bart De Wever. Hij zei wel geschrokken te zijn van het rijgedrag van de automobilisten in de stad. Of de N-VA’er zich nog steeds regelmatig met de fiets in Antwerpen begeeft, is niet geweten, maar in drie weken tijd is hij blijkbaar wel overtuigd geraakt van het belang van de fiets en beseft hij dat er een probleem is met het rijgedrag van automobilisten.
Elke burger die zijn gedrag verandert, is een stap vooruit, maar een burgemeester die effectief ook iets aan het beleid kan veranderen is er toch wel twee waard. Je mag dan niet alleen hopen op een ambitieuzer, maar ook op een geloofwaardiger beleid. Een burgemeester versterkt zijn fietsbeleid door zelf regelmatig de fiets te nemen. En daar loopt het nu mis bij Schauvliege. Ze wil dat iedereen een duurzamer gedrag stelt maar lijkt zelf niet achter dat doel te staan. Ze wilt een wereld waarin iedereen groene T-shirts draagt, maar zelf daagt ze steeds op in een oranje T-shirt. Dat is niet overtuigend en bevestigt het gebrekkige gedrag van de gemiddelde Vlaming. Het kan anders…
