Degrowth Propaganda Squad

In zijn boek 'Less is More' ('Minder is Meer') toont economisch antropoloog Jason Hickel aan dat een beleid dat inzet op ontgroei de enige realistische optie is indien we de ecologische catastrofe willen afwenden. Degrowth heeft volgens Hickel ook potentieel om populair te worden.

Activist Rydra Wong van de Degrowth Propaganda Squad laat zich door Hickel inspireren. Daarbij grijpt hij ook graag naar de propagandastrategieën van Edward Bernays. Die neef van Sigmund Freud staat bekend als een 'evil genius' die publiciteit en politieke propaganda dichter deed aansluiten bij de diepste verlangens en identiteit van mensen. De Squad leert van Bernays' strategieën om propaganda te voeren voor de goede zaak en vraagt zich af: welke menselijke verlangens kunnen we vandaag aanspreken voor een degrowth-agenda, na decennia van consumptie en groeifixatie?

Als oefening schreef Wong een fictieve speech voor een degrowth-politicus die in 2024 op een week voor de verkiezingen op kop staat in de peilingen. Met welke beleidsvoorstellen en manieren van spreken heeft hij/zij/x zo'n groot deel van de bevolking weten te overtuigen? De speech is een work-in-progress. Bij elke lezing wordt de speech aangescherpt op basis van de feedback van het publiek. Hieronder vind je de eerste versie, geschreven en gebracht voor de deelnemers aan Omrijk 24-26 juni 2022 in Domein Roosendael.

De speech van de populaire degrowth-politicus

Beste mede-aardbewoners 

Beste dames en heren,
Beste non-binaire Belgen,
Beste aanwezigen en al wie thuis voor de computer of televisie mee volgt, Beste Vlaamse, Waalse en Brusselse burgers,
Stedelingen en dorpsbewoners,
Buren zonder papieren,
Beste aardbewoners? 
Jazeker: beste mede-aardbewoners,

We zitten op een week voor de verkiezingen, en als we de peilingen mogen geloven gaan we straks potten breken. Eerst negeerden ze ons, dan lachten ze met ons, nu zijn ze ons met alle macht aan het bekampen, en als we zo doorgaan, ja, dan kunnen we winnen. 

Maar let op! Niets is triester als de coureur die te vroeg de handen in de lucht steekt en dan nog voor de eindmeet wordt ingehaald. Laat ons de volgende dagen dus nog doorzetten, doorduwen. Dé helden van deze campagne zijn jullie! Fantastische militanten die al weken, wat zeg ik, maanden van deur tot deur gaan en de markten afschuimen. Het is zooo belangrijk om met iedereen in gesprek te gaan, ook met degenen die heel anders denken, hoe moeilijk en confronterend zo’n gesprekken soms ook zijn.

*

Geen blad voor de mond

Wat veel mensen overtuigt is dat wij geen blad voor de mond nemen. We vertellen de ongemakkelijke waarheid. Het heeft iets bevrijdend om die eindelijk onder ogen te zien. Eindelijk kunnen de burgers die bezorgd, angstig of boos zijn om de milieucatastrofe en de crimineel groeiende ongelijkheid, zich gerepresenteerd voelen. 

Eindelijk worden burgers die bezorgd, angstig of boos zijn om de milieucatastrofe en de crimineel groeiende ongelijkheid gerepresenteerd

Spijtig genoeg moeten we het niet enkel over het ‘klimaat’ hebben. En zelfs niet over een ‘crisis’. Want een crisis is iets wat weer over gaat. Dit gaat niet over. We bevinden ons in een enorme natuurhistorische omwenteling, die vragen rond klimaat en energie overstijgt. Bosbranden, droogtes, verwoestijning, extreem weer, een stijgende zeespiegel, overstromingen, massale uitsterving van planten en diersoorten, de groeiende kans op pandemieën,… Het is het hele web van het leven, dat ook ons menselijke bestaan mogelijk maakt, dat bliksemsnel uiteenrafelt. Niet ergens in de toekomst, maar nu al. We leven in een wereld waarin de baas van de Verenigde Naties klinkt als de meest radicale milieuactivist. 

Hoe ervoor te zorgen dat het niet verder ontspoort? Elke soort die we redden, telt. Elke tiende van een graad opwarming die we kunnen voorkomen, telt. 
Ik vertel u niks nieuws, maar ik vertel het u als politicus van een partij die voorop staat in de peilingen. Dat is het verschil.

Nog een harde waarheid waar wij het over hebben is dat deze natuurhistorische omwenteling de bestaande ongelijkheden nog verscherpt. In het Globale Zuiden rafelt het levensweb nog sneller uiteen dan hier, hoewel onze mede-aardbewoners daar nauwelijks verantwoordelijk voor zijn. De rijkste tien procent van de wereldbevolking verbruikt twintig keer zoveel energie als de armste tien procent. België heeft de vijfde grootste ecologische voetafdruk ter wereld.

Maar ook binnen de grenzen van dit land is de impact ongelijk verdeeld. Steeds meer van ons kunnen de touwtjes al lang niet meer aan elkaar knopen. Aan de andere kant van de welvaartskloof blijft een kleine minderheid astronomische winsten maken. Wij durven het te noemen als dat wat het is: een regelrechte misdaad. Niet de Gele Hesjes staan in de weg van een duurzaam beleid, maar de Blauwe Pakken. Aan geld is er op deze planeet geen gebrek, oh nee. Onthoud dat wanneer u een van onze tegenstanders hoort schermen met de woorden ‘recessie’ en ‘besparingen’. Zo’n politicus is telkens een schoothondje van de 1%. 

*

Door en door realistisch

Laat me nog iets noemen wat de mensen aan de deur en op de marktpleinen overtuigt. Onze voorstellen zijn door en door realistisch. Horen we de collega’s-politici praten, dan lijkt die milieucatastrofe en extreme ongelijkheid niet echt plaats te vinden. Ze noemden ons tijdens de campagne voortdurend ‘naïef’ en ‘onrealistisch’, maar dat argument keerde als een boomerang naar hen terug. Over welke ‘realiteit’ hebben zij het eigenlijk? Soms lijkt het wel alsof ze op een andere planeet leven. Geen van hen vertrekt van de realiteit die de vele wetenschappelijke rapporten schetsen. Wij wel. 

Onze tegenstanders vestigen alle hoop op nieuwe technologieën, die - probleempje - vaak nog niet bestaan. Laat staan dat deze technologieën de ecologische afbraak echt kunnen tegengaan of ongedaan maken. Onze collega’s leven gewoonweg in Fabeltjesland. Met hun fabeltjes vertragen en verhullen ze wat echt zou moeten gebeuren. 

* 

Rekening houden met grenzen

Wel, wat moet er dan gebeuren?

Wij lanceerden tijdens onze campagne een lijst met 29 concrete voorstellen. Die houden wél rekening met de bestaande grenzen.

Ik heb het enerzijds over de negen planetaire grenzen. Naast (1) de opwarming van de aarde, gaat het om (2) het verlies van de biodiversiteit, (3) de stikstof- en fosforkringloop, (4) het gat in de ozonlaag, (5) de oceaanverzuring, (6) waterschaarste, (7) het landgebruik, (8) de chemische verontreiniging, en (9) de concentratie van aerosolen in de atmosfeer. Een deel van die grenzen overschrijden we al, of dreigen we te overschrijden. Ik ben geen wetenschapper hoor. Wel weet ik dat elk beleid zich tot dit kader, tot deze planeet en geen andere, zal moeten verhouden. 

Even belangrijk is die sociale ondergrens. Ons beleid moet sociaal rechtvaardig zijn, moet elke mens een menswaardig bestaan bieden. In de 21e-eeuw moeten de vakbonden zowel die ecologische bovengrenzen als de sociale ondergrens in het oog houden. Die eerste categorie negeren ze nog te vaak. En zoals ik al zei: aan geld is er op deze planeet geen gebrek. Hoe herverdelen we Nonkel Dagoberts schatkamer?

De voorbije maanden leerden ons dat onze 29 voorstellen door en door populair zijn. Omdat ze realistisch zijn. Omdat ze veerkrachtig en sociaal rechtvaardig zijn. Ze geven burgers bovendien hun waardigheid terug, als burgers. Onze politieke tegenstanders proberen jullie angst aan te jagen met het woordje ‘recessie’. En te verleiden met het woordje ‘koopkracht’. Soms lijkt het alsof jullie enkel domme consumenten zijn, wiens belangrijkste levenstaak eruit bestaat om de Economie met grote E eindeloos verder te doen groeien. As if there’s no tomorrow. 

Wij doen het anders. Wij behandelen jullie als intelligente burgers, die het grotere plaatje wél snappen. Wij vragen jullie om mee een economie uit te bouwen die populair is, omdat ze de concrete behoeften dient van mens en milieu in plaats van andersom. Waarin het overleven van de bij - een beestje dat cruciaal is voor ons overleven - belangrijker is dan de schommelingen van kapitaalmarkten en het bruto binnenlands product. Fors klimaat en milieubeleid gaat niet over peperdure potjes biovoedsel, glanzende Tesla’s en zonnepanelen. Maar over de alledaagse zorgen van gewone mensen.
Tot slot noem ik ze nog eens stuk voor stuk, onze 29 voorstellen waarmee we de verkiezingen willen winnen. 

*

29 voorstellen waarmee we de verkiezingen winnen

1. een nationale risico-evaluatie opstellen over de concrete gevolgen van klimaatverandering en biodiversiteitsverlies voor België; een evaluatie die rekening houdt met de 9 planetaire grenzen
2. de bevolking breed informeren rond die nationale risico evaluatie via alle grote mediakanalen; de urgentie is vandaag nog niet voldoende voelbaar
3. lespakketten rond ecologie en duurzaamheid in lager, middelbaar en hoger onderwijs
4. een nationaal noodplan opstellen voor meest urgente adaptatie en bescherming
5. het meteorologisch instituut opschalen tot een organisatie die informeert over klimaat en milieu en waarschuwt voor mogelijke rampen
6. een milieudienst in plaats van legerdienst; ecosysteembeheer als gemeenschapsvormend 
7. uit het Energy Charter Treaty stappen, dat fossiele bedrijven in staat stelt om via arbitrage compensaties van staten te eisen voor milieumaatregelen
8. een subsidieshift van fossiele energiesector (olie, kolen en gas) naar hernieuwbare; er mogen geen subsidies meer gaan naar de ‘verduurzaming' van bedrijven als Arcelor Mittal, die elk jaar bakken winst maken - echt een no go
9. een subsidieshift van grote multinationals naar kleine en middelgrote ondernemingen; leve onze KMO’s!
10. eerlijke financiën: fraudebestrijding en tax shift van arbeid naar winst en vermogen; multinationals moeten evenveel afdragen als KMO’s
11. een baangarantie in alle essentiële domeinen: zorg, onderwijs, ecosysteemherstel, bouw duurzame energie-infrastructuur; te lang hebben we de zingevende kracht van werk onderschat: wat draagt maatschappelijk écht bij?
12. de loonkloof tussen theoretisch en praktisch opgeleide werknemers wegwerken; stoppen met over laag- en hoogopgeleid te spreken
13. de loonkloof tussen bestuursleden en werknemers wegwerken; een verhoudingsplafond 10/1 i.p.v. de 300/1 die we nu soms zien
14. de werkweek verkorten zonder inkomensverlies; dat is tegelijk een remedie tegen de milieudruk én de burnoutpandemie
15. herinvesteren in publieke diensten: dat heeft zowel sociale als ecologische voordelen; publiek transport is daar een helder voorbeeld van
16. de basisvoorzieningen en goederen die onmisbaar zijn voor welzijn uit de markt halen
17. kiezen voor een alternatieve beleidsstandaard i.p.v. bbp, die sociale en ecologische kosten en baten toont
18. een ban op verpakkingen, op geplande productveroudering en misleidende reclame; waarom geen ban op reclame in het algemeen?
19. van bezit naar gebruik: inzetten op autodelen en buurtwerkplaatsen met uitleendiensten
20. investering openbaar vervoer; ban bedrijfswagens en SUVs, krimp luchtvaart
21. rechtvaardig woonbeleid: betonstop, isolatie, huurregulering, belasting op ruim wonen, afschaffen lintbebouwing en versnipperd wonen; woonkernen promoten, dorps- en stadskernen versterken 
22. ruimtelijke ordening: tegengaan van verharding, inzetten op biodiverse vergroening
23. landbouw: shift industriële landbouw naar herstellende agro-ecologie, krimp veestapel
24. nationaal plan tegen water- en voedselverspilling en herverdeling via voedselbanken
25. juridisch afdwingbare plafonds voor afvalproductie, materiaal- en energieverbruik van bedrijven
26. opname van ecocide als misdaad in het strafwetboek 
27. omvorming van beleidsdomein ontwikkelingssamenwerking tot herstelbetaling
28. investering in sociaal en ecologisch relevante technologische innovatie
29. slagkrachtige burgerparticipatie op alle bestuursniveau’s, waaronder een hervormde senaat

*

Let's do this

Ok we hebben nog een week te gaan. Let’s do this!

Wordt vervolgd

Iedereen die suggesties heeft om de speech en de concrete beleidsvoorstellen potentieel overtuigender te maken voor grote delen van de bevolking, zowel qua inhoud als qua formulering, of die zin heeft om de Degrowth Propaganda Squad te vervoegen, kan een mailtje sturen naar info@thecitizensparliament.be.

Project Omrijk

Omrijk is een initiatief van De Transformisten opgezet in nauwe samenwerking met Commons Lab, Onbetaalbaar, Pulse Transitienetwerk, Sídhe en De Stuyverij; met steun van de Vlaamse overheid.