Lees je de historische roman Wildevrouw van Jeroen Olyslaegers, dan vind je veel parallellen met vandaag. Het boek is geschreven voor Trump-aanhangers het Capitool in Washington bestormden, voor het containerschip 'Ever Given' het Suezkanaal blokkeerde en voor België en vele andere Europese landen geteisterd werden door zware overstromingen. Met thema's als polarisering en rebellie, de kwetsbaarheid van internationale handelslijnen en de catastrofale klimaatverandering lijkt het daarom wel een toekomstvisioen... Daarover ging het gesprek van journalist Wouter Woussen met Jeroen Olyslaegers in De Standaard van zaterdag 25 december 2021.
Als wij dat artikel lezen, treft het ons dat Wildevrouw ook een antwoord lijkt te zoeken op de vraag 'hoeveel is genoeg?'. Die vraag vaker stellen is volgens De Transformisten een sleutel tot het vormgeven van een welzijnseconomie die elkeen de kans geeft om goed te leven binnen de grenzen van mens en planeet.
Wildevrouw begint net voor de winter van 1564, toen de Schelde in Antwerpen zo lang dichtvroor dat na een tijd alleen nog de rijken en speculanten graan of brandstof hadden. Een citaat (van p. 31):
"De stroom heeft deze stad doen werken, ze heeft haar rijk gemaakt en velen vetgemest. Is het waar dat welvaart eenheid schept? Indien men de bedelaars en de armoezaaiers vergeet, zij die niet konden profiteren van al deze zegeningen, dan misschien wel. Maar bij voorspoed dreigt gewoonte, een mens geraakt immers snel gewend aan geld dat nog meer geld opbrengt, aan boten die blijven komen vol handelswaar en aan handelaars wier waren op de markten al verkocht blijken nog voor ze fatsoenlijk zijn uitgestald. Wie zich gezegend voelt, vergeet weleens waar die zegen vandaan komt, wordt lui en hebberig en wil het allemaal voor zichzelf en niks voor een ander, doet achteloos over het geheel waar hij deel van uitmaakt."
Enkele citaten uit het interview in De Standaard (p. 76):
Jeroen Olyslaegers: "Ik denk dat het vandaag nog erger is dan toen. Zodra we het goed hebben, beschouwen we ons als de maat van de dingen. We zijn achteloos en ondankbaar voor de zaken die er echt toedoen. We zijn kortetermijndenkers, opgezadeld met een verantwoordelijkheid die generaties ver reikt en een eindeloos talent om ons geweten te sussen. Een citytrip met het vliegtuig naar Spanje voor een paar tientallen euro's wordt beschouwd als een onvervreemdbaar recht. Dat gaan we de mensen toch niet afpakken met een doeltreffend klimaatbeleid? Wijs daarop, dan ben je een moralist, die de vraag krijgt: “Wat doe jij eigenlijk voor het klimaat?” Er ontstaat een moreel opbod, maar we vergeten naar het grotere geheel te kijken. De echte vraag is: wat moeten we doen om als mensheid op een menselijke manier deze eeuw en de volgende te overleven? Die uitdaging is te groot om te bevatten. Wie het wel bevat, wordt wanhopig."
Als je mensen bij elkaar wilt houden, moet je voor hen zorgen. Onderwijs, sociale zekerheid, gezondheidszorg, dat zijn de middelpuntzoekende krachten. Dat zijn zaken die een overheid in stand moet houden, niet het feit dat we naar Barcelona kunnen vliegen voor 20 euro
Jeroen Olyslaegers: "Ik denk de jongste tijd veel na over wat ons eigenlijk verenigt. Liefde? Zorg voor de samenleving? Moeten we dan niet méér investeren in de zorgsector, in het onderwijs, in de sectoren die letterlijk zorgen voor de mensen en hun toekomst? De leerkrachten zijn overwerkt. Eén derde van hen riskeert een burn-out. In 2024 hebben we er 27.000 tekort en dat is een voorzichtige schatting. Wat gaan we doen, ze nog wat meer afbeulen? De Vlaamse minister van Onderwijs, Ben Weyts (N-VA), wil dat oplossen door sommige leerkrachten 140 procent te laten werken."
"Als je mensen bij elkaar wilt houden, moet je voor hen zorgen. Onderwijs, sociale zekerheid, gezondheidszorg, dat zijn de middelpuntzoekende krachten. Dat zijn zaken die een overheid in stand moet houden, niet het feit dat we naar Barcelona kunnen vliegen voor 20 euro. Moet een overheid het rendement op vastgoedinvesteringen garanderen, of het recht op een woning? Een samenleving die voor mensen zorgt, houdt die mensen bij elkaar. Dat is het centrum waarin ik wil staan."
Jeroen Olyslaegers: ‘Nu klinkt u als Steven Pinker met Better angels of our nature. Ik zal niet ontkennen dat we het hier en nu goed hebben. Mijn overgrootvader was boer, mijn grootvader elektricien, mijn vader de eerste die kon studeren. Ik was de eerste die naar de universiteit kon gaan. Materieel hebben we het beter dan ooit. Maar je moet een idioot zijn om te geloven dat het alleen maar beter zal worden. De realiteit is veelkantig en onvoorspelbaar. De boten met graan zouden wel blijven komen, tot de Schelde dichtvroor. Het neoliberalisme zal niet voortkabbelen tot de hoogtechnologische ecologische utopie waar sommigen nog altijd van dromen.
Het hele artikel lezen kan in het archief van De Standaard (als je een login hebt).
